Mijn eerste kennismaking met Wenen dateert uit 1966 en is op een haar na dus een eeuw later dan 1869 ;-)
In 1966 vonden in de zomermaanden concerten plaats in de Arkadenhof, een
binnenplaats van het Weense stadhuis, waar orkesten als het
Niederösterreichisches Tonkünstlerorchester en de Wiener Symphoniker
optraden, entree 15 Shilling....
Heinz Wallberg, die met het NTO o.a. Mozart 30 en Tschaikowsky 4 speelde,
ben ik later nog vaak tegengekomen.
Zsolt Deáky stond aan het hoofd van de WS met Mozart 40 en Van Beethoven 2.
Kent nog iemand deze naam?
Op cd's ben ik hem tot nu toe niet tegengekomen
Het Raimond Theater had in augustus  1966 *Der letzte Walzer* van Oscar
Straus (inderdaad met één s aan het eind) op het programma staan.
En deze Straus ging wat mij betreft zowel Johann als Richard vooraf.
Dirigent Rudolf Bibl was een nieuwkomer en heeft later zijn sporen aan de
Weense Volksoper verdiend en is al weer meerdere jaren muzikaal directeur
van de Seefestspiele Mörbich in de onmiddellijke nabijheid van Eisenstadt.

De eerste opera in de Weense Staatsoper (Faust) beleefde ik in het feestjaar 1969: *100 jaar Oper am Ring*. Daar zijn in de loop van je jaren heel wat uitvoeringen in Staats- en Volksoper bijgekomen.

Vele jaren was ik bij de Wiener Festwochen te vinden en voelde mij als het ware kind aan huis in de Staatsoper:  Wenen is voor mij Ludwig van Beethoven (Fidelio) en natuurlijk Wolfgang Amadeus Mozart (Don Giovanni), Richard Strauss, maar ook  Parsifal (Richard Wagner) op Goede Vrijdag.

 Fidelio in de Weense Staatsoper met mijn vriend Hubert Delamboye als Florestan is vaker in mijn dromen voor gekomen, maar dat dat ooit werkelijkheid zou worden?  Groot was mij geluk dan ook  door Hubert te worden uitgenodigd hem juni 2003 te vergezellen naar Wenen…waar twee keer Florestan voor hem op het programma stond.

Zentralfriedhof

Een bezoek aan het Zentralfriedhof was zowel een wens van Hubert als van mij.
Bij gelegenheid van de premiere vorig jaar aan de Weense Staatsopera van *Die
Jacobsleiter* (Schönberg) had Marcel Prawy nog  een interview met Hubert voor
de Oostenrijkse radio.
Marcel Prawy overleed in februari  jl. en kreeg een "ereplaats" op het
Zentralfriedhof.
De plaats van diens graf bevindt zich in de onmiddellijke omgeving van zijn
"Helden"  Ludwig van Beethoven, Franz Schubert, maar ook Schönberg en Zemlinsky.
Het meest opvallende graf van het gehele kerkhof  is overigens wellicht dat van
Zemlinsky. Vijf roestvrijstalen platen van de zelfde vorm schuin achter elkaar ( De
linkerlijn laat zich het gemakkelijkst als bliksemschicht, ook naar links,
omschrijven en de rechterlijn schuin rechts naar beneden.)
De graven van Leonie Rysanek, Willy Boskovsky, Karl Dönch en Erich Kunz
liggen zogezegd om de hoek.

Mijn opmerking dat als Marcello had geweten dat hij op DEZE plek zou worden
begraven, hij vijfentwntig jaar eerder zou zijn gestorven werd door Hubert
zeer wel begrepen en met een gepaste glimlach beantwoordt.

Met cd's heb ik mij nu in Wenen niet bezig gehouden.
Wel ben ik blij met een boek over 300 jaar Weense muziektheaters, dat ik
antiquarisch kon aanschaffen.

In de Weense Staatsopera leek het of de tijd had stil gestaan: Alsof ik er
de vorige maand nog was geweest..
Ingenieus is een nieuw systeem....van "boventiteling".
Op de rugleuning voor je is een schermpje van pakweg 6 bij 25 cm.
Daar kun je desgewenst kiezen voor een vertaling in het Duits of Engels.
Je kunt het apparatje  gelukkig ook voor de opera begint uitschakelen.

Fidelio

Dat "Wenen" groots uitpakte bij de 200ste verjaardag van Ludwig van
Beethoven zal niemand verbazen.
Op 24 mei 1970 dirigeerde Leonard Bernstein in het *Theater an der Wien* een
nieuwe enscenering van Fidelio.
Het Theater an der Wien was "heilige grond"; hier was immers in 1804 de
eerste versie van Fidelio onder de naam Leonore in wereldpremiere gegaan.
Al op 9 juni 1970 ging de hele produktie over naar de Weense Staatsopera,
alwaar het sinds de wederopbouw en de heropening  (5 november 1955)
de derde enscenering betrof.
Gwyneth Jones en James King vierden er triomfen als Fidelio/Leonore en
Florestan.
De decors waren van Günther Schneider-Siemssen, Leo Bei ontwierp de costuums
en Otto Schenk nam de regie voor zijn rekening.

Op 31 mei 1971 beleefde ik mijn eerste Fidelio in de Weense Staatsopera.
Jammer genoeg vermeldt mijn programmaboekje niet de hoeveelste "voorstelling
in deze enscenering" het deze avond betrof.
Josef Krips dirigeerde en de bezetting bestond uit Gwyneth Jones (F/L),
Wolfgang Windgassen (Fl),  Karl Ridderbusch (Don Fernado), Walter Berry (Don
Pizarro), Walter Kreppel (Rocco), Olivera Miljakovic (Marzelline) en Heinz
Zednik (Jacquino).
Mijn plaats *Mittel-Loge, rij 1 stoel 9*  kostte destijds 340
Shilling....( a 16 oude Nederlandse centen..)

Ook mijn programmaboekje van 22 juni 1975 noemde niet de hoeveelste
"voorstelling etc" het betrof, maar dat van 7 juni 1981 verschaft
duidelijkheid en het blijkt nog wel een "jubileum" te zijn: de 25ste
voorstelling:
Christof Prick dirigeerde en de bezetting bestond uit (Gwyneth Jones (F/L),
Hans Beirer (Fl), Hans Helm (Don F.), Franz Ferdinand Nentwig (Don P.),
Tugomir Franc (R), Olivera Miljakovic (M) en Horst Laubenthal (J)
Van 300 Shilling (parket rij 11 stoel 9) in 1975 was de prijs in 1981 reeds
verhoogd tot 800 Shilling (parket rij 6 stoel 2)....

Verleden week beleefde ik uitvoering 184 en 185 van Fidelio in de
enscenering van Schneider-Siemssen, Bei en Schenk.
(En de prijs voor rij 5 stoel 14 resp. stoel 13 bedraagt inmiddels 157 Euro)
Ook hier probeerde dirigent Peter Schneider de laatste G van het
voorafgaande duet tussen Leonore en Florestan te laten overgaan in de eerste
G van Leonore III.
Op beide avonden mislukte dat, zoals het ook bij voorgaande voorstellingen
was mislukt, om de simpele reden dat het publiek niet wilde wachten met het
kenbaar maken van hun waardering voor de prestaties van Leonore en
Florestan.
En alhoewel Ludwig van Beethoven de ouverture Leonore III niet voor deze
plaats heeft voorzien, zou ik haar in de Staatsopera voor geen goud willen
missen.
En dat nog afgezien van het feit dat het toneel voor het tweede deel van de
2e Akte in gereedheid kan worden gebracht.
(Het opzienbarende toneelbeeld dat Schneider-Siemssen schiep voor het tweede
deel van de tweede akte (dus na Leonore III) zit vanaf 1971 voor eeuwig op
mijn netvlies gebrand en heeft nog steeds niets van zijn werking
verloren...)
Bij de eerste maten van de ouverture kwam ik weer tot het besef met een van
de allerbeste orkesten van de wereld van doen te hebben. Ik durf het
eigenlijk niet op te schrijven, maar toch: Na afloop van beide uitvoeringen
heb ik mij afgevraagd of er één lid van het orkest van de Brusselse Munt
door de selectie voor her orkest van de Weense Staatsopera zou komen.
Met alle respect voor mijn Brusselse vrienden, maar het verschil is
(onaanvaardbaar) te groot.
Zowel dinsdag als zaterdag was de waardering voor orkest en dirigent een
enorme manifestatie van dankbaarheid.

Wat is het geheim van het nog altijd funktioneren van een "33-jarige
Fidelio"?
Een goed funktionerende produktie steeds van vers bloed voorzien:
Dinsdag 17 juni jl telde de bezetting drie rol-debutanten:
John Nuzzo (J), Günther Groissböck (Don F) en Albert Dohmen, die in
Amsterdam Wotan in de Ring-reprise gaat zingen) als Don Pizarro.
Franz Hawlata (R) en Renate Pitscheider (M) waren inmiddels ruimschoots met
hun rol vertrouwd.
Voor Hubert Delamboye was het de derde keer dat hij in Wenen in een aantal
voorstellingen de rol van Florestan voor zijn rekening nam.
Hij zong er zijn 108ste en 109e Florestan in zijn loopbaan.
Salszburg, Brussel, Parijs waren o.a. eerder getuige van zijn heldere
"helden-tenor" als Florestan.
Susan Anthony die de rol van Fidelio/Leonore voor haar rekening nam, mag met
trots haar cv laten zien.
Toch was er een "maar".
Kon Susan mij als Fidelio met haar lyrische sopraan redelijk tot goed
bekoren, als Leonore kwam ze in deze bezetting te kort.
Naast de helden-tenor van Hubert en het massieve bas van Franz Hawlata had
hier een "dramatische sopraan" moeten staan en dat is Susan ten ene male
niet.
Bij een "lichtere" Florestan en Rocco zou zij ongetwijfeld veel beter tot
haar recht zijn gekomen, nu had zij als Leonore te weinig mogelijkheden om
"mee te kleuren".
Bewonderenswaardig was wel dat Susan zich niet liet verleiden tot forceren.
Zowel dinsdag als zaterdag werden solisten en zangers door het publiek
rijkelijk beloond voor hun zeer hoogstaande prestaties.

Don Pizarro vierde dinsdag 17 juni zijn 47ste verjaardag met een "glas" na
afloop.
Bij deze zeer gezellige en ontspannen gelegenheid, waar naast de jarige,
o.a. Florestan alsmede dus diens vriend Fritz, Marzelline, een bevriend
echtpaar van Albert Dohmen en Fidelio/Leonore aanwezig waren,
vertelde Susan mij dat ze bij de repetitie was  "geschrokken" van de
helden-tenor van Hubert en dat het haar merkbaar uit haar evenwicht had
gebracht: haar "vorige Florestan" beschikte over een stem waar zij beter bij
"paste" en kon kleuren (Die vorige Florestan is overigens de nog niet zo
lang geleden overleden Gösta Winbergh).
Voor de duidelijkheid wil ik wel nog even opmerken dat Susan Anthony vokale
prestaties  van dien aard zijn dat ik haar graag als Leonore met een
"lichtere" Florestan, ook in Wenen, zou willen horen.